Bài học Nâng cao năng suất lao động từ Nhật Bản

Thứ Hai, Tháng Mười Một 12, 2018 | 11:24

Vị thế của Nhật Bản trên thế giới sau gần 20 năm đã hoàn toàn thay đổi, từ một nước kém phát triển đã trở thành một quốc gia thịnh vượng, có thu nhập cao.

Một trong những bài học quan trọng là Nhật Bản đã nâng cao năng suất lao động, rút ngắn khoảng cách phát triển. Năng suất lao động của Việt Nam đang thấp hơn so với các nước trong khu vực. Ở bình diện quốc gia, năng suất lao động của Việt Nam chỉ nhỉnh hơn Lào, Campuchia, kém các nước như Thái Lan, Indonesia và kém hơn 10 lần so với Nhật Bản và Singapore. Tuy nhiên, Việt Nam có nhiều yếu tố để tăng năng suất lao động trong thời gian tới.

Ở bình diện doanh nghiệp, khảo sát về năng suất lao động tại một số doanh nghiệp ở Việt Nam, nhìn chung, năng suất lao động vẫn còn thấp. Qua khảo sát, các doanh nghiệp Việt Nam chủ yếu phụ thuộc vào từng cá nhân trong một doanh nghiệp mà không có sự phát triển đều trên bình diện toàn hệ thống. 

Tại Nhật Bản đã sử dụng 3 công cụ quan trọng trong cải thiện năng suất lao động trong giai đoạn từ 1960 đến những năm 1980 là: Hệ thống quản lý chất lượng toàn diện (TQM); Bảo trì năng suất tổng thể (TPM); Sản xuất tiết kiệm hay cải tiến liên tục (gọi tắt là Lean hay Kaizen).

Cụ thể, mô hình quản lý chất lượng toàn diện của Nhật Bản, gọi tắt là TQM, cũng được nhiều nước trên thế giới đánh giá là một hệ thống quản lý chất lượng mang lại hiệu quả cao. Đây là công cụ tiếp cận về quản lý chất lượng ở mọi công đoạn nhằm nâng cao năng suất và hiệu quả chung của doanh nghiệp hay của tổ chức. Chính nhờ áp dụng thành công TQM mà chất lượng sản phẩm của Nhật Bản sau vài thập niên từ yếu kém đã nâng lên một trình độ cao, có uy tín trên thế giới.

Công cụ thứ hai là Bảo trì năng suất tổng thể (gọi tắt là TPM). Đây là công cụ quản lý được áp dụng đầu tiên tại Nhật Bản, sau đó được phổ biến, áp dụng rộng rãi trong các ngành sản xuất công nghiệp trên toàn thế giới. TPM là một tư duy hay phương pháp quản lý liên kết hai khái niệm Bảo trì (hay còn được hiểu là Duy trì) và Năng suất chất lượng. TPM cải thiện sử dụng máy móc nhờ công tác bảo trì tốt. TPM cũng hạn chế việc dừng chạy máy đột xuất, tạo điều kiện làm việc 24 giờ mỗi ngày trong điều kiện tốt nhất. Phương pháp này đang được áp dụng mạnh mẽ vào công nghiệp sản xuất và công nghiệp dịch vụ.

Một công cụ nữa là sản xuất tiết kiệm hay cải tiến liên tục (gọi tắt là Lean hay Kaizen). Trong đó, “Lean” là một hệ thống các công cụ và phương pháp nhằm liên tục loại bỏ tất cả những lãng phí trong quá trình sản xuất. Lợi ích chính của hệ thống này là giảm chi phí sản xuất, tăng sản lượng, và rút ngắn thời gian sản xuất.Đây là những công cụ quan trọng giúp nâng cao năng suất lao động của Nhật Bản và Việt Nam cũng có thể áp dụng những công cụ này

Thế giới đang bước vào cuộc cách mạng công nghiệp 4.0, để khắc phục tình trạng dư thừa lao động chân tay nhưng lại thiếu lao động kỹ thuật cao, thích ứng với công nghiệp 4.0, Việt Nam cần cải thiện, nâng cao chất lượng của lực lượng lao động thông qua giáo dục và đào tạo. Trong đó cần nhấn mạnh đến đào tạo kiến thức khoa học nâng cao và công nghệ thông tin. Kỷ nguyên vạn vật kết nối Internet (IoT) sẽ tạo ra cơ sở dữ liệu và thông tin khổng lồ, mà ta gọi là Big Data (Dữ liệu lớn). Trong khối lượng thông tin khổng lồ đó sẽ có những thông tin có giá trị để tăng năng suất và có những thông tin không có giá trị. Chúng ta khó có thể phân loại được các thông tin này nếu không có sự tính toán logic của máy tính. Tất nhiên sự tính toán này cũng được tạo ra bởi con người, trên cơ sở khoa học. Chính vì vậy, lao động cần được đào tạo nhiều hơn về các kiến thức khoa học và công nghệ thông tin.